Aliañs tridoubl : diforc'h etre ar stummoù
DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
D kempenn |
||
Linenn 1: | Linenn 1: | ||
⚫ | |||
[[File:Map_Europe_alliances_1914-en.svg |thumb|300px| An emglevioù-brezel e [[1914]] : an Aliañs tridoubl hag an [[Emglev tridoubl]].]] |
|||
⚫ | |||
Enebiñ a rae ar gevredidi-se ouzh re an [[Emglev |
Enebiñ a rae ar gevredidi-se ouzh re an [[Emglev tridoupl]] (ar [[Trede Republik c'hall|Republik c'hall]], ar [[Rouantelezh-Unanet]] hag [[Impalaeriezh Rusia]]), e-doug ar [[Brezel-bed kentañ]] peurgetket. |
||
=== Eus Emglev an tri impalaer d'an Aliañs doubl (1871-1879) === |
=== Eus Emglev an tri impalaer d'an Aliañs doubl (1871-1879) === |
||
E 1871, [[Emglev an tri impalaer]] (ar c'hentañ rouedad kevredidi savet gant [[Otto von Bismarck|Bismarck]]) a oa ur c'hevredad skoulmet etre [[Impalaeriezh alaman|Alamagn]], [[Aostria-Hungaria]] hag [[Impalaeriezh Rusia]]. Evit Bismarck, pal kentañ ar c'hevredad-se a oa lakaat [[Bro-C'hall]] da vezañ hec'h-unan war an dachenn diplomatek. Broudet e oa Bro-C'hall d'ar mare-se gant ar c'hoant da gas an dorzh d'ar gêr da |
E [[1871]], [[Emglev an tri impalaer]] (ar c'hentañ rouedad kevredidi savet gant [[Otto von Bismarck|Bismarck]]) a oa ur c'hevredad skoulmet etre [[Impalaeriezh alaman|Alamagn]], [[Aostria-Hungaria]] hag [[Impalaeriezh Rusia]]. Evit Bismarck, pal kentañ ar c'hevredad-se a oa lakaat [[Bro-C'hall]] da vezañ hec'h-unan war an dachenn diplomatek. Broudet e oa Bro-C'hall d'ar mare-se gant ar c'hoant da gas an dorzh d'ar gêr da [[Alamagn]] abalamour m'he doa kollet an [[Elzas-Loren]] goude ar [[Brezel Gall-Prusian eus 1870|Brezel 1870]]. Koulskoude e voe torret an emglev-se goude dianzav ar Rusianed e-kerzh an enkadenn gall-hag-alaman e [[1875]] hag ar stourmoù levezon etre [[Vienna]] ha [[Sankt-Peterbourg]] er [[Balkanioù]], da heul gwanadur an [[Impalaeriezh otoman]]. |
||
E 1878, e |
E [[1878]], e [[Kendalc'h Berlin]], e kinnigas ar [[Kañseller Alamagn|c'hañseller]] alaman mont da dredeog evit tresañ tachenn levezon Aostria-Hungaria hag Impalaeriezh Rusia er Balkanioù a oa atav dindan an Impalaeriezh otoman, en un doare ofisiel a-hervez. Da heul kement-se e teuas priñselezh, hag adalek [[1882]] [[Rouantelezh Serbia]] da vezañ e dalc'h Aostria-Hungaria war dachenn an diplomatiezh hag ar [[kenwerzh|c'henwerzh]] e-skoaz [[Bulgaria|priñselezh Bulgaria]], daoust ma oa dindan an Impalaeriezh otoman, a ranke heuliañ politikerezh diavaez Rusia. E-keit-se e tisklêrias ar c'hañseller e harpe emell Bro-C'hall e [[Tunizia]] da vroudañ anezhi da zisoñjal an Elzas-Loren ha da implijout hec'h energiezh hag he nerzh war dachenn an [[trevadenn]]où. |
||
Ouzhpenn |
Ouzhpenn da vezañ tredeog [[Europa (kevandir)|Europa]] a-bezh e labouras ivez Bismarck da dostaat e vro hag Aostria-Hungaria evit sevel ur c'hevredad solut a dalvezfe da ziazez d'un eil reizhiad diplomatek. E [[1879]] e sinas Impalaeriezh Alamagn hag Aostria-Hungaria un emglev a warante ur skoazell vilourel da bep hini e ken kaz ma vefent taget gant Rusia hag an neptuegezh bete-gouzout e tagfe an eil pe egile ur vro europat all (Bro-C'hall, evel-just, pe ur vro er Balkanioù). Dleet e voe neuze da Aostria-Hungaria terriñ holl he daremredoù diplomatek a vignoniezh gant Bro-C'hall. Ganet e oa an Aliañs doubl. |
||
=== Eus an Aliañs doubl betek an Aliañs |
=== Eus an Aliañs doubl betek an Aliañs tridoupl (1879-1882) === |
||
Emsav-tre e voe an emglev evit an daou gevredad : kreñvaet e oa Alamagn e-kreiz ar c'hevandir |
Emsav-tre e voe an emglev evit an daou gevredad : kreñvaet e oa Alamagn e-kreiz ar c'hevandir europat e-keit ha ma rae Aostria-Hungaria he mad eus harp an Impalaeriezh alaman en he stourm ouzh Rusia er Balkanioù. Hiviziken, dre ma oant sur eus harp Aostria-hungaria hag eus neptuegezh Rusia, ne'n em sante ket gourdrouzet an Alamaned ken gant Bro-C'hall a oa d'ar mare-se da vat oc'h aloubiñ Tunizia ha n'o doa ket da zoujañ ur brezel gant meur a dalbenn. |
||
E [[1881]] e lakaas ar C'hallaoued o c'hraban war |
E [[1881]] e lakaas ar C'hallaoued o c'hraban war Dunizia, a droas d'ur vro warezet, ar pezh a zisplijas kenañ da Italia a felle dezhi kemer ar vro-se ivez. Diwar neuze, pa en em sante gourdrouzet gant kresk an [[Impalaeriezh trevadennel Frañs|Impalaeriezh trevadennel gall]], e oa broudet [[Roma]] da c'houlenn bezañ ezel eus ar c'hevredad german-hag-aostrian, daoust d'an dizemglevioù he doa gant Aostria-Hungaria war he harzoù. D'an 20 a viz Mae [[1882]] e voe savet an Aliañs tridoupl. |
||
== Deroù an Aliañs |
== Deroù an Aliañs tridoupl (1882-1890) == |
||
[[Restr:OttoVonBismarck1.jpg|thumb |
[[Restr:OttoVonBismarck1.jpg|thumb|[[Otto von Bismarck]].]] |
||
=== Emglev gant Roumania (1883) === |
=== Emglev gant Roumania (1883) === |
||
Er c'hontrol d'ar pezh a felle da boblañs [[Roumania]] he doa c'hoant ma vefe staget [[Treuzsilvania|Treuzsilvania aostrian-hag-hungarian]], poblet gant ur vinorelezh roumaned, ouzh o bro, roue Roumania [[Carol Iañ]] a gevredas gant an div impalaeriezh en ur feson |
Er c'hontrol d'ar pezh a felle da boblañs [[Roumania]] he doa c'hoant ma vefe staget [[Treuzsilvania|Treuzsilvania aostrian-hag-hungarian]], poblet gant ur vinorelezh roumaned, ouzh o bro, roue Roumania [[Carol Iañ]] a gevredas gant an div impalaeriezh en ur feson guzh dre ur skridemglev sinet d'an 30 a viz Here [[1883]]<ref>Max Schiavon, ''L'Autriche-Hongrie dans la Première Guerre mondiale : La fin d'un empire'', Paris, Éditions SOTECA, 14-18 Éditions, coll. « Les Nations dans la Grande Guerre », 2011, 298 p. (ISBN 978-2-916385-59-4), p. 135.</ref>. Fellout a rae d'ar roue Carol Iañ, hag eñ a orin eus an tiegezh Hohenzollern-Sigmaringen, chom tost d'e orin germanek koulz ha modernaat e vro. |
||
=== Ar stourmoù etre kostezennoù e Bulgaria (1885-1887) === |
=== Ar stourmoù etre kostezennoù e Bulgaria (1885-1887) === |
||
Buan-kenañ e rankas an Aliañs |
Buan-kenañ e rankas an Aliañs tridoupl talañ ouzh distro ar stourmoù levezon etre Aostria-Hungaria hag an Impalaeriezh rusian er Balkanioù dre hanterouriezh ar c'hostezennoù a-du gant Aostria pe gant Rusia e Bulgaria. Ar priñs [[Aleksandr Battenberg]] a glaskas unaniñ Bulgaria dre stagañ [[Roumelia ar reter]] ouzh e vro e [[1885]], ar pezh a lakaas ar brezel da darzhañ gant Serbia pa nac'has Bulgaria diskregiñ diouzh an tiriad-se pe digoll Serbia gant douaroù all. |
||
Deuet da vezañ trec'h, priñs Battenberg a ziskouezas en ur feson anat e youl da vezañ distag diouzh aotrouniezh ar Rused war e vro hag a glaskas en em glevet gant ar gostezenn a-du gant Aostria. Neuze e aozas ar Rusianed un [[taol-stad]] dre zindan d'an 20 a viz Eost 1886. Bloaz goude e teuas [[Ferdinand Iañ Bulgaria|Ferdinand Saks-Cobourg ha Gotha]] da vezañ priñs nevez Bulgaria. E-pad ar stourmoù-se, an Aliañs |
Deuet da vezañ trec'h, priñs Battenberg a ziskouezas en ur feson anat e youl da vezañ distag diouzh aotrouniezh ar Rused war e vro hag a glaskas en em glevet gant ar gostezenn a-du gant Aostria. Neuze e aozas ar Rusianed un [[taol-stad|taol-Stad]] dre zindan d'an 20 a viz Eost [[1886]]. Bloaz goude e teuas [[Ferdinand Iañ Bulgaria|Ferdinand Saks-Cobourg ha Gotha]] da vezañ priñs nevez Bulgaria. E-pad ar stourmoù-se, an Aliañs tridoupl (hag Aostria-Hungaria) n'he doa graet netra, o toujañ e-giz-se d'an emglevioù divizet e Kendalc'h Berlin e 1878 (edo Bulgaria dindan levezon ar Rused). Koulskoude e voe anat buan ne oa eus ar priñs bulgarat nevez nemet ur silienn a boulze kostezenn Rusia ouzh kostezenn Aostria-Hungaria da greskiñ e c'halloud dezhañ e-unan. |
||
<!--war ober |
<!--war ober |
||
Linenn 38: | Linenn 38: | ||
Parallèlement, le {{date|18 juin 1887}}, en remplacement du [[Systèmes bismarckiens|Traité des trois empereurs]] (1881-1884) mais en complète opposition avec les objectifs affichés par l'Entente de la Méditerranée, l'Allemagne et la Russie signèrent secrètement le [[Traité de réassurance]] (1887-1890), toujours dans le but de maintenir l'isolement diplomatique de la France. Par ce traité, la Russie garantissait sa neutralité en cas d'agression française contre l'Allemagne tandis que celle-ci garantissait sa neutralité en cas d'agression austro-hongroise et en cas d'intervention russe dans les Détroits turcs. |
Parallèlement, le {{date|18 juin 1887}}, en remplacement du [[Systèmes bismarckiens|Traité des trois empereurs]] (1881-1884) mais en complète opposition avec les objectifs affichés par l'Entente de la Méditerranée, l'Allemagne et la Russie signèrent secrètement le [[Traité de réassurance]] (1887-1890), toujours dans le but de maintenir l'isolement diplomatique de la France. Par ce traité, la Russie garantissait sa neutralité en cas d'agression française contre l'Allemagne tandis que celle-ci garantissait sa neutralité en cas d'agression austro-hongroise et en cas d'intervention russe dans les Détroits turcs. |
||
--> |
--> |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{daveoù}} |
|||
[[Rummad:Brezel-bed kentañ]] |
[[Rummad:Brezel-bed kentañ]] |
Stumm eus an 1 Mae 2024 da 19:13
An Aliañs tridoupl[1] (anvet Triple alliance pe Triplice e galleg) eo an emglev-brezeliñ savet etre an Impalaeriezh alaman, Aostria-Hungaria ha Rouantelezh Italia etre 1882 ha 1915.
Enebiñ a rae ar gevredidi-se ouzh re an Emglev tridoupl (ar Republik c'hall, ar Rouantelezh-Unanet hag Impalaeriezh Rusia), e-doug ar Brezel-bed kentañ peurgetket.
Eus Emglev an tri impalaer d'an Aliañs doubl (1871-1879)
E 1871, Emglev an tri impalaer (ar c'hentañ rouedad kevredidi savet gant Bismarck) a oa ur c'hevredad skoulmet etre Alamagn, Aostria-Hungaria hag Impalaeriezh Rusia. Evit Bismarck, pal kentañ ar c'hevredad-se a oa lakaat Bro-C'hall da vezañ hec'h-unan war an dachenn diplomatek. Broudet e oa Bro-C'hall d'ar mare-se gant ar c'hoant da gas an dorzh d'ar gêr da Alamagn abalamour m'he doa kollet an Elzas-Loren goude ar Brezel 1870. Koulskoude e voe torret an emglev-se goude dianzav ar Rusianed e-kerzh an enkadenn gall-hag-alaman e 1875 hag ar stourmoù levezon etre Vienna ha Sankt-Peterbourg er Balkanioù, da heul gwanadur an Impalaeriezh otoman.
E 1878, e Kendalc'h Berlin, e kinnigas ar c'hañseller alaman mont da dredeog evit tresañ tachenn levezon Aostria-Hungaria hag Impalaeriezh Rusia er Balkanioù a oa atav dindan an Impalaeriezh otoman, en un doare ofisiel a-hervez. Da heul kement-se e teuas priñselezh, hag adalek 1882 Rouantelezh Serbia da vezañ e dalc'h Aostria-Hungaria war dachenn an diplomatiezh hag ar c'henwerzh e-skoaz priñselezh Bulgaria, daoust ma oa dindan an Impalaeriezh otoman, a ranke heuliañ politikerezh diavaez Rusia. E-keit-se e tisklêrias ar c'hañseller e harpe emell Bro-C'hall e Tunizia da vroudañ anezhi da zisoñjal an Elzas-Loren ha da implijout hec'h energiezh hag he nerzh war dachenn an trevadennoù.
Ouzhpenn da vezañ tredeog Europa a-bezh e labouras ivez Bismarck da dostaat e vro hag Aostria-Hungaria evit sevel ur c'hevredad solut a dalvezfe da ziazez d'un eil reizhiad diplomatek. E 1879 e sinas Impalaeriezh Alamagn hag Aostria-Hungaria un emglev a warante ur skoazell vilourel da bep hini e ken kaz ma vefent taget gant Rusia hag an neptuegezh bete-gouzout e tagfe an eil pe egile ur vro europat all (Bro-C'hall, evel-just, pe ur vro er Balkanioù). Dleet e voe neuze da Aostria-Hungaria terriñ holl he daremredoù diplomatek a vignoniezh gant Bro-C'hall. Ganet e oa an Aliañs doubl.
Eus an Aliañs doubl betek an Aliañs tridoupl (1879-1882)
Emsav-tre e voe an emglev evit an daou gevredad : kreñvaet e oa Alamagn e-kreiz ar c'hevandir europat e-keit ha ma rae Aostria-Hungaria he mad eus harp an Impalaeriezh alaman en he stourm ouzh Rusia er Balkanioù. Hiviziken, dre ma oant sur eus harp Aostria-hungaria hag eus neptuegezh Rusia, ne'n em sante ket gourdrouzet an Alamaned ken gant Bro-C'hall a oa d'ar mare-se da vat oc'h aloubiñ Tunizia ha n'o doa ket da zoujañ ur brezel gant meur a dalbenn.
E 1881 e lakaas ar C'hallaoued o c'hraban war Dunizia, a droas d'ur vro warezet, ar pezh a zisplijas kenañ da Italia a felle dezhi kemer ar vro-se ivez. Diwar neuze, pa en em sante gourdrouzet gant kresk an Impalaeriezh trevadennel gall, e oa broudet Roma da c'houlenn bezañ ezel eus ar c'hevredad german-hag-aostrian, daoust d'an dizemglevioù he doa gant Aostria-Hungaria war he harzoù. D'an 20 a viz Mae 1882 e voe savet an Aliañs tridoupl.
Deroù an Aliañs tridoupl (1882-1890)
Emglev gant Roumania (1883)
Er c'hontrol d'ar pezh a felle da boblañs Roumania he doa c'hoant ma vefe staget Treuzsilvania aostrian-hag-hungarian, poblet gant ur vinorelezh roumaned, ouzh o bro, roue Roumania Carol Iañ a gevredas gant an div impalaeriezh en ur feson guzh dre ur skridemglev sinet d'an 30 a viz Here 1883[2]. Fellout a rae d'ar roue Carol Iañ, hag eñ a orin eus an tiegezh Hohenzollern-Sigmaringen, chom tost d'e orin germanek koulz ha modernaat e vro.
Ar stourmoù etre kostezennoù e Bulgaria (1885-1887)
Buan-kenañ e rankas an Aliañs tridoupl talañ ouzh distro ar stourmoù levezon etre Aostria-Hungaria hag an Impalaeriezh rusian er Balkanioù dre hanterouriezh ar c'hostezennoù a-du gant Aostria pe gant Rusia e Bulgaria. Ar priñs Aleksandr Battenberg a glaskas unaniñ Bulgaria dre stagañ Roumelia ar reter ouzh e vro e 1885, ar pezh a lakaas ar brezel da darzhañ gant Serbia pa nac'has Bulgaria diskregiñ diouzh an tiriad-se pe digoll Serbia gant douaroù all.
Deuet da vezañ trec'h, priñs Battenberg a ziskouezas en ur feson anat e youl da vezañ distag diouzh aotrouniezh ar Rused war e vro hag a glaskas en em glevet gant ar gostezenn a-du gant Aostria. Neuze e aozas ar Rusianed un taol-Stad dre zindan d'an 20 a viz Eost 1886. Bloaz goude e teuas Ferdinand Saks-Cobourg ha Gotha da vezañ priñs nevez Bulgaria. E-pad ar stourmoù-se, an Aliañs tridoupl (hag Aostria-Hungaria) n'he doa graet netra, o toujañ e-giz-se d'an emglevioù divizet e Kendalc'h Berlin e 1878 (edo Bulgaria dindan levezon ar Rused). Koulskoude e voe anat buan ne oa eus ar priñs bulgarat nevez nemet ur silienn a boulze kostezenn Rusia ouzh kostezenn Aostria-Hungaria da greskiñ e c'halloud dezhañ e-unan.
Notennoù
- ↑ Termofis. 2024
- ↑ Max Schiavon, L'Autriche-Hongrie dans la Première Guerre mondiale : La fin d'un empire, Paris, Éditions SOTECA, 14-18 Éditions, coll. « Les Nations dans la Grande Guerre », 2011, 298 p. (ISBN 978-2-916385-59-4), p. 135.